Slechts een paar dagen in deze metropool en ze krijgt je alweer helemaal in haar greep. Sāo Paulo, de hoer van Brazilië. Ze gaat voor het grote geld en zoals het een sjieke Braziliaanse vrouw betaamt zorgt ze dat haar façade continu vernieuwt. Facelift na facelift waardoor ze op sommige plekken vervreemdend werkt. Nooit zal ze haar geheimen prijsgeven. Simpelweg omdat niemand lang genoeg leeft om haar te kunnen doorgronden. Oud is not done. Nee, ze is een stad met weinig compassie voor haar eigen geschiedenis maar ook al probeert ze je een rad voor de ogen te draaien met blinkende moderne wolkenkrabbers, stuit je zo af en toe op een authentiek stukje Sāo Paulo uit de 18e eeuw. Ze is vitaal maar gelijktijdig kreunt ze onder de instroom van al haar nieuwe inwoners die ze moet voeden en huisvesten. Meer inwoners dan in heel Nederland. Een stad van contrasten. Ze geeft energie maar gelijktijdig zuigt ze je helemaal leeg en al haar inwoners hebben een haat/liefde verhouding met haar.
We werden hartelijk ontvangen door mijn schoonvader en zijn vrouw. De reis was vermoeiend geweest. Van Amsterdam naar Casablanca, daar 3 uur op het vliegveld gewacht en daarna door naar Sāo Paulo. Blij omdat ik de Zwarte Pietendiscussie in Nederland ben ontvlucht maar racisme is overal, zoals bleek op het vliegveld van Casablanca. Het merendeel van de Afrikaanse transitpassagiers moesten riem en schoenen verwijderen terwijl de blanke Europeanen met hun paspoort zwaaiden en door konden lopen. Iets dat mij voorheen misschien niet zo was opgevallen.
Enfin, na een paar uur bij te hebben geslapen zijn we even de stad ingegaan met Avenida Paulista als bestemming. Het kloppend hart van deze metropool. Als je over de brede trottoirs struint is het niet moeilijk als kleine stads jongen overweldigd te raken, zoals bij mijn eerste bezoek nu alweer twintig jaar geleden. De wolkenkrabbers, nou ja ze krabben de wolken slechts wanneer het mistig is, het verkeer dat over de achtbaansweg raast met tegenwoordig een verhoogd fietspad in het midden en het eindeloze aanbod aan winkels, winkelcentra en kantoren. Je wordt ook geconfronteerd met de enorme diversiteit aan mensen. Sjieke dames die uit verveling winkelen en behangen met boodschappentasjes, waarin de buit zit van een shoppingspree, over de Avenida paraderen. Mensen werkzaam in een van de vele kantoren, jongeren die op hun skateboards voorbij flitsen, empregada’s (dienstmeisjes) wandelend met de hond van de baas ( De schnautzer is nu hip en heeft de poedel verdrongen). Mensen van alle leeftijden, gezindten en kleur.
Fernando Haddad, de burgemeester die nu aan het eind van zijn termijn zit, heeft zijn best gedaan om met talrijke initiatieven de stad te vermenselijken. Zo is de Avenida op zondag autovrij en een kleurrijk wandel en fietsgebied met marktjes, straatartiesten, eetstalletjes en er hangt een totaal ontspannen sfeer. Families kuieren in optocht het zwarte asfalt over. Alternatieve jongeren, sommigen van onder tot boven getatoeëerd, kluiten samen, jointjes rokend. Intellectuelen bestuderen hun buit, het boek gescoord in het 2e hands boekenkraampje. Het opvallendst is voor mij toch wel de zichtbaarheid van de LHBT scene. Stelletjes van gelijk geslacht wandelen hand in hand tussen het publiek en niemand die dit bijzonder schijnt te vinden. Ook genegenheid tonend door te kussen of elkaar innig te omhelzen met een vanzelfsprekendheid die ik in Amsterdam al heel lang mis. Maar het is niet alles goud wat er blinkt.
Brazilië heeft net een staatsgreep achter de rug. Door de wereld niet erkend. Een groep rechtse politici, allen verdacht van corruptie, heeft in samenwerking met de media en de rechterlijke macht hun energie gestoken in het in diskrediet brengen van de linkse president Dilma Rousseff. Het resultaat kennen we. Dilma afgezet en de linkse regering vervangen door een groep rechtse ballen die als doel hebben vervolging te ontlopen en op brute wijze af te rekenen met de linkse erfenis van de presidenten Lula en Dilma Rousseff. Hun belofte aan het volk, sociale programma’s en fondsen die gaan naar zaken als cultuur, wetenschap en maatschappelijke projecten per direct te stoppen. Hun excuus, de ingestorte economie. Het effect op de Braziliaanse maatschappij is een pijnlijke tweedeling. De elite, tijdens de linkse periode steeds verontwaardigder geworden over het moeten delen of verliezen van hun privileges, neemt wraak door alles wat riekt naar socialisme verdacht te maken. Ook de evangelisten spelen een niet onbelangrijke rol in deze ontwikkeling en pleiten voor een terugkeer naar de conservatieve waarden van weleer met een duidelijke rolverdeling tussen de seksen en een zeer kritische kijk op seksuele diversiteit. Een illustratie van dit feit is de presentatie van het zakenkabinet van de niet gekozen 75 jarige president Temer. Alle vrouwen en mensen met een kleurtje zijn verdwenen en zijn gehele kabinet bestaat uit blanke mannen van middelbare leeftijd, vaak met een dubieuze reputatie en banden met de evangelische kerk.
Ik bezoek Brazilië al twintig jaar en heb zaken ten goede zien veranderen. Dit gebeurde vooral tijdens het linkse bewind van Lula, de oud vakbondsman, en zijn opvolger Dilma Rousseff. De armsten kregen ondersteuning van de overheid en zo werd een groot deel van de onderlaag van de bevolking uit de armoede getild. Het homohuwelijk werd via de gerechtelijke macht ingevoerd en de LHBT scene werd steeds zichtbaarder. In Sāo Paulo zag ik steeds minder onzichtbaren. De onzichtbaren, de mensen die onder viaducten woonden, de lijmsnuivende kinderen die soms midden op het trottoir lagen en waar je over heen moest stappen om je weg te kunnen vervolgen. Genegeerd door iedereen die een doel heeft, onderweg ergens naar toe of bezig met iets. Nu is er wederom een verandering gaande en niet een positieve. De klok wordt terug gedraaid.
Aan het eind van onze eerste dag bezochten we een wijk gelegen aan een groot plein waar skaters de dienst uitmaken. Ach de jeugd, onbezorgd, verwachtingsvol en bovenal strijdbaar gebruiken zij hun uiterlijk om te rebelleren tegen de gevestigde orde. Ze observerend wordt ik overvallen door melancholie, terugverlangend naar de jaren tachtig in Amsterdam. Want diezelfde sfeer hangt er op sommige plekken in deze stad. We nemen plaats op een van de vele terrasjes. Aan het tafeltje naast ons zitten twee jongens elkaar’s huig met de tong te onderzoeken. Het tafeltje voor ons is bezet door twee meiden en een stoere jongen in een korte broek en een been gehuld in een gescheurde rode netpanty, Aan de overkant haalt een mimespeler de skaters op de trap gezeten over om touwtje te gaan springen. Jongens in rokjes, druk converserend, passeren ons tafeltje. De prachtige ober heeft inmiddels mijn echtgenoot zijn heimwee-voedsel gebracht, gefrituurde cassaveballetjes. Onzichtbaren scharrelen in de vuilniszakken op het trottoir op zoek naar iets van hun gading. De zon is inmiddels verdwenen en het koelt snel af. Even later stappen we in een taxi en gaan moe maar voldaan naar huis.
